Uchwała budżetowa jednostki samorządu terytorialnego

Najbardziej aktualny poradnik kompleksowo omawiający tematykę uchwały budżetowej na 2022 r. 

Zakres danych zawartych w uchwale budżetowej ulega zmianom nie tylko wskutek kolejnych nowelizacji ustawy o finansach publicznych, ale także wobec zmian w przepisach stanowiących podstawę prawną do opracowania i realizacji budżetu (istotna zmiana klasyfikacji budżetowej z 26.7.2021 r.), czy też na skutek pojawiania się nowych instytucji prawnych (np. budżet obywatelski, limitacja niestandardowych tytułów dłużnych), nowych źródeł finansowania zadań (Fundusz Przeciwdziałania COVID-19, RFIL) oraz poszukiwania efektywniejszych form realizacji zadań budżetowych w tym różnych płaszczyzn współdziałania JST w tym zakresie, problemów z dotacjami będącymi dochodami i wydatkami budżetu, jak również uwarunkowań o charakterze obiektywnym (stan zagrożenia epidemicznego, stan epidemii).

W związku z tym w niniejszej książce przedstawiamy i wyjaśniamy liczne zmiany w przepisach, które dotyczą sporządzania uchwały budżetowej na 2022 r. Dotyczą one np. zmian w przepisach związanych z COVID-19, zmian w zakresie Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych, ważnych dla budżetu kwestii klasyfikacyjnych (np. konstruowania planu wydatków budżetu w oparciu o rozdziały usługowe i podmiotowe), nowelizacji ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach z 11.8.2021 r.

W publikacji nawiązujemy do projektu ustawy o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład.

Książka zawiera też omówienie zmian wchodzących od 1.1.2021 r. dotyczące:

• ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne;
• ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Omawiamy również problematykę zmian budżetu, a w szczególności kwestię zakresu kompetencji organu wykonawczego do dokonywania zmian w budżecie JST w tym związanych z przeciwdziałaniem skutkom epidemii COVID-19. To zagadnienie zostało uregulowane w ustawie z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Do ważnych zmian należy zaliczyć podniesienie rangi szczególnych zasad wykonywania budżetu wynikających z ustaw odrębnych poprzez zaliczenie niewykorzystanych środków pieniężnych pochodzących z ich rozliczenia do przychodów budżetu JST i źródeł finansowania deficytu budżetowego i poszerzanie tych zasad o kolejne tytuły dochodów np. RFIL lub niejasne pod tym względem zmiany jakie miały miejsce np. w ustawie – Prawo geodezyjne i kartograficzne.

Ważnym narzędziem wykonywania budżetu są rezerwy budżetowe, które muszą znajdować się w budżecie każdej JST. Dotyczą one sytuacji nieprzewidzianych, nadzwyczajnych, wyjątkowych, jakie zdarzają się w trakcie wykonywania budżetu. Z taką sytuacją mamy do czynienia w z związku z trwającą pandemią COVID-19. Tutaj pojawia się wiele wątpliwości na jakie zadania można wykorzystywać środki z tych rezerw, w jakiej wysokości powinny być one tworzone. To wszystko wyjaśniamy w niniejszej publikacji.

Istotnym atutem tej publikacji jest ponadto omówienie tematyki wydatków niewygasających oraz blokowanie planowanych wydatków budżetowych, szczególnie przydatne JST w sytuacji epidemii COVID-19, czy innych stanów zagrożenia wykonania budżetu.

Ponadto w książce przedstawiono wiele ciągle aktualnych i ważnych zagadnień związanych z trybem prac nad projektem uchwały budżetowej, funduszem sołeckim oraz budżetem obywatelskim. W szczególności wprowadzone z dniem 31.1.2018 r. regulacje ustawowe dotyczące budżetu obywatelskiego wciąż wywołują wiele problemów w zakresie ich stosowania w praktyce samorządowej. Książka przedstawia problematykę budżetu obywatelskiego w świetle przepisów prawa finansów publicznych, omawia charakter prawny wydatków dokonywanych przez organy JST na realizację zadań budżetu obywatelskiego, a także ich umiejscowienie w uchwale budżetowej JST. Odnosi się także do najnowszego orzecznictwa NSA w tym zakresie. W podobnym świetle przedstawiono w książce problematykę funduszu sołeckiego. Epidemia COVID-19 spowodowała, że organy stanowiące w niektórych gminach nie były w stanie zachować ustawowego zawitego terminu na podjęcie uchwały w sprawie funduszu sołeckiego – 31 marca roku poprzedzającego rok budżetowy.

W drugim wydaniu książki szczegółowo przedstawiono zagadnienie środków budżetowych na zadania realizowane w ramach współdziałania jednostek samorządu terytorialnego z przedstawieniem możliwych form tego współdziałania oraz związanych z nimi dochodów i wydatków wraz prawidłowym ich ujęciem w uchwale budżetowej.

Drugie wydanie poszerzono o rozdział dotyczący tematyki dotacji. W formie dotacji JST otrzymują wiele transferów środków z budżetu państwa, z budżetów innych JST oraz od innych JSFP. Poprzez udzielenie dotacji JST finansują dużą część nałożonych na nie zadań. Jest to problematyka stwarzająca szereg problemów, a nieprawidłowości są dotkliwe i sankcjonowane na gruncie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów. Wiele problemów stwarzają również środki podobne do dotacji (tzw. quasi-dotacje), których charakterystykę przedstawiono w tej części książki. Nawiązano także do uwarunkowań realizacji dochodów i wydatków dotacyjnych wynikających z pandemii COVID-19.

Osobny rozdział poświęcono Rządowemu Funduszowi Inwestycji Lokalnych, wobec kolejnych transz środków jakie JST pozyskują z tego Funduszu w 2021 r.

W drugim wydaniu na końcu książki „Uchwała budżetowa" znalazł się nowy rozdział „Uchwała budżetowa jednostki samorządu terytorialnego w pytaniach i odpowiedziach", w którym autorzy odpowiadają na nurtujące szczególnie praktyków samorządowych pytania dotyczące problematyki budżetowej.

W książce wyjaśniono m.in.: zagadnienia z zakresu:

Zmian w budżecie:

• Jakie są przyczyny dokonywania zmian w budżecie JST?
• Jakie są zasady podziału kompetencji organów JST do dokonywania zmian w budżecie?
• Jakie są wyznaczniki sposobu redagowania zmian w uchwale budżetowej i w budżecie JST?
• Jaki jest szczególny zakres kompetencji organu wykonawczego do dokonywania zmian w budżecie JST w okresie pandemii Covid-19?

Rezerw:

• Na jakie zdarzenia trzeba utworzyć rezerwy, na jakie można, a na nie można jej tworzyć; jakie są limity wysokości rezerwy ogólnej, na co można ją wykorzystać i czy można ją zmienić w ciągu roku budżetowego; jakie są różnice pomiędzy rozdysponowaniem rezerwy ogólnej a jej częściowym rozwiązaniem;
• Jakie zmiany w zakresie wykorzystania rezerwy ogólnej wprowadziła ustawa covidowa z 2.3.2020 r.?
• Jakie są obligatoryjne rezerwy celowe; jaka jest minimalna wysokość rezerwy na zarządzanie kryzysowe (niestety z działalności nadzorczej i kontrolnej RIO wynika, że JST tworzą zbyt niską rezerwę w stosunku do wymaganego ustawowego minimum)?
• Jakie są różnice w dysponowaniu rezerwą celową na zadania z zakresu zarządzania kryzysowego, w porównaniu do innych rezerw celowych budżetu?
• Jaka jest różnice pomiędzy rezerwą ogólną a rezerwami celowymi budżetu jednostki samorządu terytorialnego?
• Jaki organ jest właściwy do dysponowania rezerwami budżetu jednostki samorządu terytorialnego?
• Jak ujmować w klasyfikacji budżetowej i ewidencjonować w księgach rachunkowych rezerwy?

Wydatków niewygasających:

• Jak kontrolować zakres niewykorzystania wydatku, aby wnioskować o jego ujęcie jako niewygasający?
• Jaki organ jest uprawniony do utworzenia wydatków niewygasających? Jakie są obligatoryjne elementy uchwały w sprawie wydatków niewygasających budżetu JST?
• Jak ujmować w wykazie niezrealizowanych kwot wydatki związane z realizacją projektów współfinansowanych ze środków z budżetu Unii Europejskiej?
• Jaki jest ostateczny termin dokonania wydatku niewygasającego?
• Jakie są formalnoprawne wymogi uchwały organu stanowiącego JST podejmowanej w sprawie wydatków niewygasających?
• Jak wydatki niewygasające ujmować w klasyfikacji budżetowej i ewidencjonować w księgach rachunkowych?

Budżetu obywatelskiego:

• Jak należy definiować budżet obywatelski i jaki jest jego charakter prawny?
• Co oznacza obligatoryjność budżetu obywatelskiego w miastach na prawach powiatu?
• Jaki jest charakter prawny ustawowego limitu wysokości budżetu obywatelskiego w miastach na prawach powiatu i jak należy go obliczać?
• Jak powinny być ustalane terminy w procedurze budżetu obywatelskiego?
• Jakie zadania (projekty) budżetu obywatelskiego mogą być przyjmowane do realizacji przez organy JST?
• Jakie są podstawowe wymogi prawidłowej uchwały w sprawie wymagań, jakie powinien spełniać projekt budżetu obywatelskiego – w zakresie wymaganej liczby podpisów mieszkańców popierających wniosek, zasad oceny zgłoszonych projektów, trybu odwoławczego, zasad przeprowadzania głosowania nad projektami?
• Jak powinno wyglądać uwzględnianie zadań budżetu obywatelskiego w uchwale budżetowej?
• Czy można ujmować wydatki na zadania budżetu obywatelskiego w ramach rezerwy budżetowej?
• Jaki jest zakres dopuszczalnych zmian w zadaniach budżetu obywatelskiego wprowadzanych przez organ stanowiący JST w trakcie prac nad projektem uchwały budżetowej?
• Jaka powinna być szczegółowość wydatków na zadania budżetu obywatelskiego uwzględnianych w uchwale budżetowej?
• Jaki jest charakter prawny wydatków dokonywanych w ramach budżetu obywatelskiego?
• Czy można „przedłużać" okres realizacji zadania budżetu obywatelskiego ponad rok budżetowy?
• Jakie przepisy dotyczące pandemii COVID-19 mogą być wykorzystywane przez organy JST przy tworzeniu i realizacji budżetu obywatelskiego?

Funduszu sołeckiego:

• Jak należy definiować fundusz sołecki i jaki jest jego charakter prawny?
• Czy fundusz sołecki może funkcjonować na terenie miasta?
• Jakie są ustawowe terminy w procedurze wyodrębniania i realizacji funduszu sołeckiego?
• Co oznacza zawity charakter tych terminów?
• Jakie są obowiązki informacyjne i sprawozdawcze wójta w zakresie procedury funduszu sołeckiego?
• Co oznacza stały i nieograniczony czasowo charakter uchwały w sprawie wyrażenia zgody na wyodrębnienie funduszu sołeckiego w budżecie gminy?
• Co oznacza zasada corocznego podejmowania uchwały o niewyrażeniu zgody na wyodrębnienie funduszu sołeckiego w kolejnym roku budżetowym?
• Jakie są wymogi formalne i merytoryczne przedsięwzięcia sołeckiego?
• Jakie są dopuszczalne przesłanki odrzucania wniosków sołeckich przez wójta i radę gminy?
• Jak powinno wyglądać uwzględnianie wniosków sołectw w uchwale budżetowej?
• Jaka powinna być szczegółowość wydatków na przedsięwzięcia sołeckie uwzględniane w uchwale budżetowej szczegółowość tzw. załącznika sołeckiego?
• Jakie są zasady dokonywania wydatków na realizację przedsięwzięć sołeckich?
• Czy istnieje możliwość zmiany przedsięwzięcia sołeckiego w trakcie roku budżetowego?
• Jakie są konsekwencje niezrealizowania wydatków na przedsięwzięcie sołeckie w roku budżetowym?
• Jakie przepisy dotyczące pandemii COVID-19 mogą być wykorzystywane przez organy gminy przy wyodrębnianiu i realizacji funduszu sołeckiego?

Wszystkie wzory dokumentów publikowane w książce są dostępne na stronie internetowej, której adres znajduje się w wersji wydrukowanej publikacji.

Finanse publiczne - kompleksowa oferta poradników Sprawdź wszystkie ›