Monitor Prawniczy Nr 2/2023

Specjalistyczny miesięcznik omawiający kluczowe zagadnienia prawnicze.

W numerze 2/2023 „Monitora Prawniczego" polecamy:

• prof. dr hab. Robert Zawłocki „Nowela „lipcowa" Kodeksu karnego, czyli nowe restrykcyjne prawo karne". Dnia 14.3.2023 r. wchodzi w życie tzw. nowela lipcowa Kodeksu karnego, czyli ustawa z 7.7.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z treścią jej art. 1, do obowiązującego Kodeksu karnego wprowadza się łącznie blisko 200 szczegółowych zmian, z których znaczna część dotyczy również przepisów Części ogólnej KK. Jest to więc największa do tej pory nowelizacja obowiązującego Kodeksu karnego z 1997 r. Charakter zmian pozwala uznać, że jest to również nowela do tej pory najpoważniejsza i to na tyle poważna, że mogłaby i powinna zaowocować nowym kodeksem karnym. W publicznej świadomości jest ona zwykle mylnie kojarzona przede wszystkim z wprowadzeniem „konfiskaty samochodu pijanemu kierowcy". Należy jednak już w tym miejscu wskazać i podkreślić, że jest to nowela znacząco zmieniająca dotychczasową treść i charakter całej zasadniczej ustawy karnej.
• dr Paweł Mielniczek „Wnioski z kilku lat stosowania RODO – czy prywatność i dane można chronić lepiej?". Wprowadzone przez RODO zmiany w prawie ochrony danych osobowych okazały się rewolucją, zaś samo słowo RODO weszło do powszechnego użycia. Co ciekawe, poprzednie standardy nie były zgoła odmienne – pod wpływem wysokich kar pieniężnych zmieniło się jednak podejście. Przedmiotem artykułu jest przedstawienie praktycznych wad i zalet stosowania RODO z perspektywy eksperta ds. ochrony danych, który na co dzień zajmował się zarówno obecnym, jak i poprzednim porządkiem prawnym. Autor przyjmuje podejście biznesowe, aby zobrazować korzyści, wyzwania, a nawet absurdy związane z normami, które przede wszystkim miały chronić prywatność osób fizycznych.
• Michał Snitko-Pleszko „Blokada rachunków bankowych na podstawie przepisów art. 86 ust. 9, art. 86 ust. 11a oraz art. 86 ust. 13 ustawy z 1.3.2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – zagadnienia wybrane". Przedmiotem artykułu jest próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy na podstawie obecnie obowiązujących przepisów dopuszczalne jest przedłużanie blokady środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, na podstawie wydawanych powszechnie przez prokuratorów postanowień w przedmiocie dowodów rzeczowych, po upływie terminu wskazanego w art. 86 ust. 9 oraz art. 86 ust. 11a (a przed 12.1.2022 r. art. 86 ust. 13) ustawy z 1.3.2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu .
• dr hab. Marcin Dziurda „Rozszerzenie powództwa o odszkodowanie a przerwanie biegu przedawnienia". W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje stanowisko, że pozew o odszkodowanie przerywa bieg przedawnienia także co do kwoty, o jaką poszkodowany podwyższył swe żądanie w trakcie procesu wskutek ustaleń sądu dotyczących wysokości szkody. W wyroku Sądu Najwyższego z 17.9.2021 r., I CSKP 258/21, zanegowano ten pogląd. Stwierdzono, że wytoczenie powództwa o odszkodowanie nie przerywa biegu przedawnienia co do całości roszczenia, jeśli jego rozmiar określony w pozwie był niższy, a następnie doszło do rozszerzenia powództwa. Podkreślono, że wiedza wierzyciela o istnieniu wierzytelności i jej wysokości nie jest co do zasady konieczna do tego, aby biegło przedawnienie.
• dr Bartosz Wołodkiewicz „Moc wiążąca wyroku oddalającego powództwo o uchylenie uchwały w sprawie o ustalenie jej nieistnienia". Wykładnia art. 365 § 1 KPC jest źródłem nierozstrzygniętego ani w doktrynie, ani w orzecznictwie sporu o przedmiotowe granice mocy wiążącej. Uchwała SN z 29.4.2022 r., III CZP 79/22, mieści się w nurcie opowiadającym się za wąskim ujmowaniem granic mocy wiążącej. Sąd Najwyższy przyjął, że granice mocy wiążącej należy oceniać w odniesieniu do przedmiotowych granic powagi rzeczy osądzonej według reguł określonych w art. 366 KPC. Moc wiążąca rozciąga się zatem tylko na to, co w związku z podstawą sporu, identyfikowaną przez żądanie pozwu i fakty przytoczone w jego uzasadnieniu, stanowiło przedmiot rozciągnięcia, a ustalenia w kwestiach prejudycjalnych nie są nią objęte.
• Jakub Turczyn „Skarga pauliańska jako narzędzie ochrony należności publicznoprawnych". W artykule omówiono kształtowanie się linii orzeczniczej dopuszczającej stosowanie skargi pauliańskiej w celu ochrony wierzytelności publicznoprawnych. Przedstawione i omówione zostały racje, dla których art. 527 § 1 KC stosowany jest w takich wypadkach przez analogię. Część spośród tych argumentów uznano za nietrafne, jednak w konkluzji stwierdzono, że obligatoryjność powstania i dochodzenia wspomnianych wierzytelności uzasadnia tezę o istnieniu konstrukcyjnej luki w prawie. Podano przy tym w wątpliwość tezę o tym, że praktyka stosowania art. 527 § 1 KC przez analogię nie koliduje z zakazem tworzenia zobowiązań publicznoprawnych per analogiam. Uzasadnieniem dla wspomnianej praktyki może być jednak art. 84 Konstytucji RP.
• dr Krzysztof Piotr Sokołowski „Przeniesienie zagranicznego aktu małżeństwa jednopłciowego do polskiego rejestru stanu cywilnego – glosa". Glosa dotyczy problematyki odmowy transkrypcji zagranicznego aktu małżeństwa jednopłciowego do polskich akt stanu cywilnego. Wbrew twierdzeniom Sądu, taka transkrypcja nie jest obejściem prawa, ani nie jest naruszeniem ordre public. Porządek prawny, a wraz z nim jego podstawowe zasady, są zmienne w czasie. Uznanie zawartego za granicą małżeństwa 2 mężczyzn nie byłoby oburzające w świetle przyjętego w Polsce systemu wartości i zasad moralnych, zwłaszcza że 70% elit prawniczych i społecznych popiera homozwiązki. Glosowany wyrok godzi w chronione konstytucyjnie, unijnie i międzynarodowo prawa człowieka do ochrony życia rodzinnego, a także stoi w sprzeczności z najnowszym orzecznictwem ETPCz. Prowadzi do dyskryminacji gejów. Zatem należy go ocenić zdecydowanie krytycznie.
• Oskar Sobolewski, Martyna Myszkowska „Co nas czeka na rynku pracy na początku 2023 r. – podwójna podwyżka płacy minimalnej i PIT 2 na nowych zasadach". W 2023 r. wejdzie w życie wiele zmian związanych z rynkiem pracy, z czego najważniejsze z nich to dwukrotna podwyżka płacy minimalnej, podwyżka diety z tytułu podróży służbowej. Pierwszy ponowny automatyczny zapis do PPK, wyzwania w związku z nowym drukiem PIT 2, nowelizacja Kodeksu pracy w związku z pracą zdalną i badaniem trzeźwości oraz nowelizacja Kodeksu pracy, która nadal nie trafiła do Sejmu mająca na celu implementacje dyrektywy Work Life Balance.

W Monitorze Prawniczym znajdziesz:

• Wnikliwe opracowania analizujące najistotniejsze zmiany w prawie.
• Fachowe opinie i analizy zagadnień problemowych.
• Przegląd najistotniejszego, nowego orzecznictwa.
• Aktualności z sal sądowych.
• Obszerne dodatki tematyczne.
• Odpowiedzi na pytania kierowane do redakcji.