Prawo Nowych Technologii Nr 1/2021

Aktualne problemy stosowania prawa nowych technologii w kontekście najnowszych regulacji!

W numerze 1/2021 Kwartalnika PNT:

• 16 obszernych artykułów,
• 23 Autorów,
• ponad 120 stron lektury.

Partnerem merytorycznym Kwartalnika jest Stowarzyszenie Prawa Nowych Technologii.

DANE OSOBOWE I PRYWATNOŚĆ

Magdalena Kogut-Czarkowska „Pseudonimizacja i anonimizacja danych osobowych w badaniach naukowych – wybrane zagadnienia" 

Celem artykułu jest omówienie przepisów odnoszących się do korzystania z danych osobowych do celów badawczych, w szczególności w relacji do badań nad sztuczną inteligencją (AI) w ochronie zdrowia, odwołując się również do doświadczeń związanych z projektem Incisive. Jest to projekt badawczy, wykorzystujący fundusze Unii Europejskiej z programu Horizon 2020 w celu opracowania rozwiązań poprawiających diagnozowanie i przewidywanie rozwoju chorób nowotworowych przy pomocy AI i Big Data. W szczególności, autorka skupia się na kwestii korzystania z danych spseudonimowanych oraz anonimowych do celów badawczych i niektórych wynikających z wyboru metody de-identyfikacji danych konsekwencjach prawnych i praktycznych.

Izabela Kowalczuk-Pakuła, Marcin Chołuj „Przekazywanie danych do państwa trzeciego – w poszukiwaniu definicji" 

W rezultacie starań niestrudzonego Maximiliana Schremsa transgraniczny przepływ danych osobowych budzi żywe zainteresowanie praktyków ochrony danych osobowych. Obecnie dyskusja ogniskuje się wokół warunków skuteczności przewidzianych w RODO mechanizmów przekazywania danych do państw trzecich. Nie oznacza to jednak, że pierwotne i bardziej podstawowe zagadnienia, takie jak definicja przekazywania danych osobowych, nie budzą już wątpliwości. W niniejszym artykule Autorzy zwracają się ku tym zagadnieniom, badając to, co w pojęciu przekazywania danych do państw trzecich nie jest wypowiedziane, lecz zostaje milcząco założone.

Nicole Beranek Zanon „Switzerland: Revision of the Federal Act on Data Protection (FADP)" 

The revised Swiss Federal Act on Data Protection of 19 June 1992 has been finished and the execution ordinance has been released for public comments until 14 October 2021. Nonetheless, the revised FADP will not enter into force before June 2022. This is time that can be used by data controllers to prepare for the revised law.

CYBERBEZPIECZEŃSTWO

Artur Piechocki, Katarzyna Gorzkowska „Planowane zmiany w cyberbezpieczeństwie" 

W artykule omówiono planowaną nowelizację przepisów dotyczących cyberbezpieczeństwa. Uwaga została skupiona na najważniejszych, w ocenie autorów, zagadnieniach. Przede wszystkim poruszono kwestię planowanej implementacji postanowień dyrektywy 2018/1972, powszechnie znanej jako Europejski Kodeks Łączności Elektronicznej. Następnie skupiono się na związanych z implementacją unijnej regulacji konsekwencjach dla krajowego systemu prawnego, w tym projekcie Kodeksu komunikacji elektronicznej i ustawy wprowadzającej. Dodatkowo w artykule omówiono projektowane zmiany ustawy z 5.7.2018 r. o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa.

Łukasz Węgrzyn „Rozporządzenie ws. operacyjnej odporności cyfrowej sektora finansowego – uwagi na tle proponowanej regulacji"

Rozporządzenie ws. operacyjnej odporności cyfrowej sektora finansowego (z ang. DORA) to jeden z elementów pakietu dotyczącego finansów cyfrowych, którego celem jest aktualizacja otoczenia regulacyjnego w obszarze technologii finansowych. Jednocześnie DORA to pierwsza w historii sektora finansowego próba uregulowania na poziomie paneuropejskim zasad bezpieczeństwa operacyjnego w obszarze ICT.

INNOWACJE

dr Gabriela Bar, Rafał Skibicki „Wyzwania prawne związane z wykorzystaniem sztucznej inteligencji w usługach cyfrowych"

Wobec nagłego rozwoju sztucznej inteligencji przed Unią Europejską stoi wiele wyzwań, w tym wyzwań legislacyjnych. Jednym z nich jest kwestia uregulowania zasad funkcjonowania dostawców usług pośrednich, w tym platform internetowych, które zyskały nadzwyczajne znaczenie w gospodarce cyfrowej XXI w. Po dwudziestu latach od uchwalenia dyrektywy o handlu elektronicznym, Komisja Europejska zaproponowała wprowadzenie aktu o usługach cyfrowych. W artykule niniejszym omówione zostały zmiany i założenia aktu o usługach cyfrowych w ogólności oraz bardziej szczegółowo – kwestie uzasadniania i wyjaśniania decyzji podejmowanych przez dostawców usług pośrednich z wykorzystaniem AI oraz odpowiedzialności za te decyzje.

dr Aleksandra Auleytner, dr Marcin Jan Stępień „Wyjaśnialność sztucznej inteligencji a prawo autorskie. Rozważania na tle projektowanych uregulowań prawnych możliwości wyjaśnienia systemów sztucznej inteligencji" 

Bezpieczna sztuczna inteligencja to taka, której procesy i decyzje są możliwe do wyjaśniania. Wpisuje się to w założenie o potrzebie o zapewnienia człowiekowi kontroli nad sztuczną inteligencją. Wyjaśnialność (ang. explacibility) sztucznej inteligencji oznacza możliwość objaśnienia jej działania, w tym wytłumaczenia procesów w niej zachodzących i decyzji przez nią podejmowanych. Ewentualne, przyszłe regulacje dotyczące sztucznej inteligencji najpewniej będą musiały uwzględniać również uregulowania dotyczące jej wyjaśnialności. Regulacje takie będą jednakże funkcjonować w systemie uregulowań prawnych już obowiązujących czy to na poziomie prawa Unii Europejskiej, czy to na poziomie prawa krajowego, w tym prawa Rzeczypospolitej Polskiej. To oznacza, że regulacje wyjaśnialności sztucznej inteligencji będą musiały uwzględniać również obowiązujące przepisy prawa własności intelektualnej, w tym prawa autorskiego. Sztuczna inteligencja jako program komputerowy lub szerzej – system informatyczny, może stanowić przedmiot ochrony prawnoautorskiej i na tej podstawie mogą względem niej przysługiwać określonym podmiotom (np. twórcom, producentom) prawa wyłączne. Na tym polu mogą ścierać się interesy podmiotów wykorzystujących systemy z elementami sztucznej inteligencji oraz podmiotów praw wyłącznych do utworów stanowiących komponenty tego systemu. Mając na uwadze ożywioną debatę nad przyszłą regulacją sztucznej inteligencji, w tym dotyczącą jej wyjaśnialności, to rozważenia de lege ferenda wymaga również kwestia relacji takiej regulacji do regulacji praw autorskich.

INTERNET I MEDIA

Martyna Czapska, Radosław Nożykowski „Wizerunek a nowe technologie – wybrane problemy prawne" 

Artykuł omawia wybrane problemy prawne, jakie pojawiają się i mogą się pojawić w przyszłości w związku z wpływem rozwoju nowych technologii na wizerunek osób fizycznych. Punktem wyjścia jest pojęcie wizerunku, konstruowane przez doktrynę i orzecznictwo w związku z brakiem definicji legalnej. Autorzy dokonują zwięzłego przeglądu problemów prawnych poruszanych w literaturze związanych z wizerunkiem. Następnie koncentrują się na uprawnieniach osoby fizycznej względem własnego wizerunku i ich prawnym charakterze. Wreszcie omawiają wybrane zjawiska z zakresu nowych technologii i wyzwania prawne, jakie rodzą one wobec wizerunku.

Xawery Konarski „Status prawny platform internetowych na podstawie projektu Aktu o usługach cyfrowych (AUC)" 

W niniejszym artykule zostaną przedstawione zagadnienia dotyczące statusu prawnego platform internetowych na podstawie projektu Aktu o usługach cyfrowych (AUC), ze szczególnym uwzględnieniem ich odpowiedzialności za rozpowszechniane w ich ramach nielegalne treści.

dr Piotr Wasilewski „Obiektywizacja naruszenia dóbr osobistych w Internecie, czyli o kryterium >>przeciętnego odbiorcy<<" 

Współcześnie nie ulega wątpliwości, że ochrona dóbr osobistych przyznana jest przez prawo wyłącznie w zakresie obiektywnym. Miernikiem obiektywności naruszenia jest punkt widzenia „przeciętnego odbiorcy". Zastosowanie tego kryterium nie jest jednak łatwe w odniesieniu do naruszeń dokonywanych w przestrzeni Internetu, gdyż wymaga uwzględnienia szeregu okoliczności obcych naruszeniom dokonywanym w świecie „analogowym".

dr Mirosław Gumularz „Odpowiedzialność za przechowywanie treści w Internecie – analiza tendencji legislacyjnych w UE i ich wpływu na modele biznesowe platform internetowych" 

Jednym z ważnych czynników rozwoju Internetu i usług dostarczanych za jego pośrednictwem jest to na jakich zasadach odpowiadają dostawcy platform internetowych. W przedmiotowym tekście chodzi o problem odpowiedzialności za treści przechowywane na żądanie (zlecenie) użytkowników. Obecnie w UE trwa dyskusja jaki powinien być zakres tej odpowiedzialności. W tle tej dyskusji mają miejsce wydarzenia społeczno-polityczne (jak wybory w USA i wątpliwości dotyczące zakresu dozwolonej moderacji treści zamieszczanych przez użytkowników), które z pewnością wpłyną na ostateczny kształt zmian regulacyjnych. W związku z tym istotny jest przegląd wskazanych tendencji legislacyjnych i określenie ich możliwego wpływu na funkcjonowanie platform internetowych.

Maciej Kubiak, Bartosz Mysiak „Odpowiedzialność dostawców usług udostępniania treści on-line i ich użytkowników w kontekście implementacji dyrektywy (UE) 2019/790 w sprawie prawa autorskiego na jednolitym rynku cyfrowym" 

Funkcjonujące od ponad 20 lat zasady odpowiedzialności za treści udostępniane w Internecie, wynikające z dyrektywy 2000/31/WE i sprowadzające się do braku odpowiedzialności usługodawców budujących swoje usługi w oparciu o reguły hostingu treści powoli odchodzą do lamusa. Taki kierunek zapoczątkowały sądy, które czasem niemal wbrew przepisom, ale kierując się poczuciem sprawiedliwości i zasadami współżycia społecznego (nawet jeśli nie przyznawały tego wprost), coraz szerzej otwierały furtkę odpowiedzialności portali internetowych zajmujących się udostępnianiem treści użytkowników. Zmiany w zwyczajach konsumpcji treści kultury oraz rosnąca ekonomiczna dysproporcja beneficjentów cyfrowej rewolucji doprowadziły do jednej z najbardziej gorących debat na temat unijnego prawa, przekraczających nawet skalę debaty dotyczącej tzw. ACTA . Media pełne były alarmujących haseł o zbliżającej się „cenzurze Internetu" oraz „podatkach od linków". W takiej atmosferze doszło do uchwalenia w dniu 17.4.2019 r. dyrektywy 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym, której termin implementacji upłynął 7.6.2021 r. Dyrektywa ta zasadniczo zmienia modele odpowiedzialności. Jakkolwiek można mieć wiele zastrzeżeń odnoszących się do jakości legislacji oraz wybrania formy (dyrektywy zamiast rozporządzenia), kierunek zmian należy odczytać pozytywnie. Artykuł skupia się na przedstawieniu kierunku zmian w zakresie odpowiedzialność dostawców usług udostępniania treści on-line i ich użytkowników w kontekście implementacji dyrektywy oraz wyzwań związanych z procesem implementacji przepisów regulujących zakres przedmiotowy i podmiotowy tej odpowiedzialności.

prof. dr hab. Katarzyna Grzybczyk, Dominik Gabor „Digimodernizm: wpływ nowych technologii na kulturę XXI wieku"

Artykuł dotyczy wpływu nowych technologii na kulturę: zarówno na nowe sposoby i możliwości dostępu do niej, takie jak chmury czy streaming, jak i samo tworzenie cyfrowych dóbr kultury, które przestają być wynikiem niszowej działalności, ale stają się coraz częściej pełnoprawnymi w świetle prawa artefaktami dziedzictwa kulturowego ludzkości. Choć wiele działań twórczych powiązanych z nowymi technologiami pozostawało do niedawna poza zainteresowaniami większości ustawodawców, to prawdopodobnie pandemia uświadomiła im, że świat cyfrowy wymaga regulacji. W artykule wskazano także na mniej lub bardziej udane próby ustosunkowania się do tych problemów przez regulatorów na świecie.

PRAWO IT

dr Bohdan Widła „Wybrane prawne aspekty udostępniania i korzystania z internetowych API" 

Ostatnie lata przyniosły dynamiczny wzrost tzw. gospodarki API. Przybywa publicznie udostępnionych w Internecie interfejsów programistycznych, umożliwiających komercyjną wymianę danych. W artykule zostały omówione niektóre problemy dotyczące udostępniania internetowych interfejsów API i korzystania z nich. Uwzględniono zagadnienia mające charakter horyzontalny, a zatem niezwiązane wyłącznie z pojedynczymi sektorami gospodarki. Wskazano na perspektywę prawa autorskiego, a ponadto zakres prawnokarnej ochrony przed nieuprawnionym dostępem do API, a także możliwości wymuszenia dostępu do danych za pomocą internetowego API.

dr Sabina Kubsik „Ochrona patentowa rozwiązań wykorzystujących technologie komputerowe – przegląd najnowszych trendów w Polsce i na świecie (cz. I)"

Ochrona patentowa rozwiązań wykorzystujących technologie komputerowe, a w szczególności rozwiązań software'owych, od wielu lat budzi burzliwe dyskusje. Przeciwnicy patentowania tego typu rozwiązań, twierdzą, że software jest wystarczająco dobrze chroniony prawami autorskimi. Zwolennicy natomiast są zdania, że prawa autorskie chronią jedynie formę utworu przed bezpośrednim kopiowaniem, a jedynie patent pozwala na rzeczywistą ochronę wykorzystywanych w programie algorytmów. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie stanowiska jakie w tej kwestii prezentowane jest obecnie w Polsce oraz w innych krajach na świecie, w tym m.in. w Stanach Zjednoczonych oraz Chinach, gdzie rokrocznie odnotowuje się najwięcej zgłoszeń patentowych z dziedziny technologii komputerowej. W opracowaniu przedstawiono szeroką analizę polskich i zagranicznych przepisów prawnych, a także praktyki orzeczniczej oraz wytycznych krajowych i ponadkrajowych urzędów patentowych, w tym nowych wytycznych Europejskiego Urzędu Patentowego, które weszły w życie 21.3.2021 r. Z uwagi na złożoność omawianej tematyki oraz obszerność przedstawionej analizy, a jednocześnie chęć możliwie najpełniejszego przedstawienia obecnie panujących trendów w zakresie ochrony patentowej rozwiązań wykorzystujących technologie komputerowe, artykuł został podzielony na dwie części, z których część I zawiera wprowadzenie oraz omówienie różnych źródeł ochrony programów komputerowych, a także początek przeglądu orzecznictwa krajowych i ponadkrajowych urzędów patentowych, skupiając się na uwagach ogólnych oraz krajach common law, natomiast część II (PNT Nr 2/2021) zawiera ciąg dalszy tego przeglądu, skupiając się na krajach azjatyckich, krajach europejskich oraz Polsce, a także podsumowanie.

dr Sylwester Szczepaniak „Dysponowanie prawami autorskimi w sektorze publicznym – wstęp do dyskusji" 

Technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT) są wprowadzane i opracowywane przez administrację publiczną. Technologie te zmieniają tradycyjną pracę modelu instytucji publicznej w kierunku e-administracji. Wiadomo, że w polityce publicznej w przyszłości dominować będą podejścia oparte na idei cyfrowej domyślnie lub cyfrowej według projektu. Wprowadzenie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w administracji publicznej wymaga zakupu i zarządzania prawami autorskimi programu komputerowego i dokumentowania projektu. Administracja publiczna stara się budować te elementy za niższą cenę. Ustawodawca uchwala przepisy dotyczące ponownego użycia programów komputerowych, które już administracja posiada. Niektóre przepisy mają wpływ na prawo autorskie. W tym artykule autor opisuje aktualne polskie przepisy dotyczące praw autorskich do zarządzania publicznym projektem ICT. Autor ocenia te regulacje i proponuje nowe pomysły na budowę elektronicznych usług publicznych i publicznych systemów informacyjnych za niższą cenę niż obecnie.

---

Rada programowa:

prof. Aleksander Chłopecki (Uniwersytet Warszawski), prof. Jacek Gołaczyński (Uniwersytet Wrocławski), prof. Katarzyna Grzybczyk (Uniwersytet Śląski), prof. Paweł Księżak (Uniwersytet Łódzki), prof. Wojciech Machała (Uniwersytet Warszawski), prof. Andrzej Matlak (Uniwersytet Jagielloński), dr Ireneusz Matusiak (Prezes Sądu Polubownego ds. Domen Internetowych przy PIIT), prof. Monika Namysłowska (Uniwersytet Łódzki), dr hab. Adrian Niewęgłowski (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), prof. Stanisław Piątek (Uniwersytet Warszawski), prof. Paweł Podrecki (Polska Akademia Nauk), prof. Przemysław Polański (Akademia Leona Koźmińskiego), prof. Rafał Sikorski (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza), prof. Grzegorz Sibiga (Polska Akademia Nauk), prof. Marek Świerczyński (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego).

Kolegium redakcyjne:

adw. Xawery Konarski (Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy), r.pr. dr Aleksandra Auleytner (Domański Zakrzewski Palinka), r.pr. Witold Chomiczewski (Lubasz i Wspólnicy), adw. Maciej Kubiak (LSW Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy), r.pr. Mikołaj Sowiński (Sołtysiński Kawecki Szlęzak), r.pr. Artur Piechocki (APLaw), red. Piotr Grabarczyk (Wydawnictwo C.H.Beck).