Prawo rodzinne

Oddajemy w Państwa ręce monografię pokonferencyjną VI Konferencji Naukowej Pomorskiej Izby Adwokackiej „Prawo rodzinne" stanowiącą w głównej mierze rozwinięcie problemów poruszonych podczas obrad, ale zawierającą również teksty pośrednio związane z tematyką konferencji. Na publikację składa się dziesięć opracowań mających charakter interdyscyplinarny w ramach szeroko pojętego prawa rodzinnego, zaś kolejność artykułów zdeterminowana jest programem konferencji.

Przedmiotem rozważań dr Dominiki Wetoszki jest dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu wypadków osób zatrudnionych na statkach morskich przez osoby uprawnione, czyli samego poszkodowanego lub jego rodzinę. Z uwagi na międzynarodowy charakter żeglugi morskiej, Autorka wskazuje, że kluczowe znaczenie w dochodzeniu świadczeń z tytułu wypadku przy pracy ma ustalenie prawa właściwego. Kwestia ta była przedmiotem zainteresowania wielu sądów, których orzeczenia omówione zostały w ninieszyjm artykule. Autorka omówiła podstawę faktyczną oraz prawną dochodzenia roszczeń marynarskich, postępowanie w sprawie dochodzenia roszczeń z tytułu wypadków, postępowanie powypadkowe, a także postępowanie pozasądowe oraz sądowe. Dokonano również analizy marynarskiej umowy o pracę w zakresie uprawnień członka załogi do opieki medycznej, zasiłku chorobowego oraz ubezpieczenia, a także praw osób bliskich do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od armatora w przypadku śmierci marynarza.

Artykuł dr Izabeli Nakielskiej dotyczy problematyki ustalenia kręgu osób uprawnionych do zadośćuczynienia po śmierci osoby bliskiej. Z uwagi na brak legalnej definicji rodziny w przepisach prawa cywilnego, Autorka poszukuje wykładni przepisów w orzecznictwie sądowym. Rozstrzygnięcia sądowe przyznające zadośćuczynienie po śmierci osoby bliskiej, wydawane na podstawie art. 446 § 4 KC potwierdzają, że o uzyskaniu statusu najbliższego członka rodziny zmarłego decydują przede wszystkim rzeczywiste relacje panujące pomiędzy osobą zmarłą, a tą która z tego powodu odczuwa krzywdę. Bliższe pokrewieństwo ułatwia udowodnienie istnienia takiej szczególnej relacji rodzinnej podlegającej ochronie, natomiast dalsze pokrewieństwo lub zupełny brak więzi formalnych, niewątpliwie utrudnia, choć nie uniemożliwia przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 KC.

O osobach bliskich w kontekście tajemnicy medycznej pacjenta za życia i po śmierci traktuje opracowanie dr hab. Małgorzaty Świderskiej. Autorka podkreśla, że zakres tajemnicy oparty jest na poufnym i wynikającym z zaufania charakterze relacji pomiędzy pacjentem a lekarzem lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Z tego też względu informacje objęte tajemnicą medyczną mogą być ujawnione wyjątkowo i tylko w niezbędnym zakresie w interesie publicznym lub samego pacjenta. Przedstawiona w artykule analiza orzecznictwa prowadzi do przekonania, że obowiązek zachowania tajemnicy istnieje zarówno za życia, jak i po śmierci pacjenta, zaś wyjątki od tej zasady muszą być wyraźnie przewidziane w ustawie i nie mogą być interpretowane rozszerzająco. Wyjątkiem takim jest art. 446 KC, który uprawnia do przełamania sprzeciwu pacjenta dotyczącego ujawnienia tej tajemnicy, na wniosek którejkolwiek z grona osób bliskich m.in. wówczas, gdy wykaże ona, że jest to niezbędne dla ochrony jej interesów majątkowych w procesie odszkodowawczym.

Problem wojny o dzieci w kontekście uprowadzeń rodzicielskich omówiony został przez adw. Macieja Kaczmarka i mgr Jacka Kaczmarka. Z uwagi na złożoność problemu przy omawianym zagadnieniu należy posługiwać się prawem karnym, rodzinnym oraz cywilnym – procesowym. Autorzy wskazują na istnienie drobnej różnicy pomiędzy zagadnieniem „porwanie rodzicielskie" oraz „uprowadzenie rodzicielskie", pomimo, iż w przestrzeni publicznej określenia są używane naprzemiennie. „Porwanie rodzicielskie" nie doczekało się definicji ustawowej ani naukowej, natomiast definicja uprowadzenia rodzicielskiego, używana w przestrzeni prawnej powiązana jest z art. 211 KK. W publikacji przedstawiono statystyki, na podstawie własnego opracowania autorów, w zakresie udziału procentowego w postępowaniach z art. 211 KK w postępowaniach przygotowawczych w sprawach o przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece na przestrzeni lat 1999–2021.

Kolejny artykuł przygotowany został przez mgr Reginę Radecką i dotyczy dochodzenia roszczeń alimentacyjnych na obszarze UE oraz Wielkiej Brytanii. Po 10 latach obowiązywania Rady (WE) Nr 4/2009 z 18.12.2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych, zaobserwowano wzrost liczby wniosków o alimenty kierowanych do krajów, do których emigrują polscy obywatele. Autorka omawia procedurę mającą umożliwić wierzycielowi alimentacyjnemu łatwe uzyskanie w danym państwie członkowskim orzeczenia, które automatycznie będzie wykonalne w innym państwie członkowskim bez dokonywania dodatkowych formalności. Natomiast w Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej od 1.1.021 r. stosuje się Konwencję z 23.11.2007 r. o międzynarodowym dochodzeniu alimentów na rzecz dzieci i innych członków rodziny.

Tematykę wpływu wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE na postępowania z zakresu opieki nad małoletnimi w Anglii i Walii omawia w swoim referacie dr Anna Przytuła-Pieniążek. Wystąpienie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej ze struktur unijnych przyczyniło się do daleko idących zmian w przepisach prawa. Rozważania koncentrują się na ustaleniu właściwej jurysdykcji poprzez oszacowanie miejsca zwykłego pobytu dziecka, tj. przesłanki habitual residence. Celem artykułu jest zbadanie wpływu wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej na określanie miejsca zwykłego pobytu dziecka w postępowaniach z zakresu opieki nad małoletnimi w Anglii i Walii, czyli tzw. care proceedings. Autorka stawia tezę, że brexit ma negatywny wpływ na stosowanie przepisów dotyczących określania miejsca zwykłego pobytu dziecka, czyli stosowanie przesłanki habitual residence.

Na temat zasad pośrednictwa w zatrudnianiu marynarzy na statkach morskich wypowiedziała się w swoim artykule dr hab. Dorota Pyć. Praca świadczona przez marynarzy na statkach morskich jest fundamentem funkcjonowania transportu morskiego i międzynarodowego systemu gospodarczego. Zatrudnienie na statku morskim wymaga od marynarza świadczenia wyspecjalizowanej pracy na morzu, a co za tym idzie stosownych kwalifikacji w zakresie obsługi statku w zależności od stanowiska, typu statku, rodzaju podróży morskiej itd. Konwencja o pracy na morzu (MLC) dokonała unifikacji standardów morskiego prawa pracy, w tym w zakresie pośrednictwa pracy. Działania agencji zatrudnienia obejmują po pierwsze stworzenie warunków do zawarcia marynarskiej umowy o pracę, a po drugie doprowadzenie do jej zawarcia umowy. Z kolei ustawa z 5.8.2015 r. o pracy na morzu wprowadziła dostosowaną do wymogów MLC organizację pośrednictwa pracy dla marynarzy.

Opracowanie dr Joanny Ablewicz ma za przedmiot kwestie związane z obejmowaniem lub nabywaniem udziałów w spółce z o.o. przez jedno z małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Przywołane przez Autorkę orzecznictwo oraz literatura wskazują, że udział w spółce z o.o. objęty lub nabyty przez jedno z małżonków pozostających we wspólności majątkowej małżeńskiej wchodzi w skład majątku wspólnego. Innym problemem poruszonym w niniejszym artykule jest ustalenie który z małżonków zostanie wspólnikiem w spółce z o.o. w związku z objęciem lub nabyciem udziałów. Zgodnie z głównym nurtem orzeczniczym, wspólnikiem spółki z o.o. staje się tylko małżonek będący stroną czynności prowadzącej do objęcia lub nabycia udziałów.

Adwokat Anna Bober-Kotarbińska dokonała analizy przepisów odnoszących się do sprawowania opieki nad osobą ubezwłasnowolnioną w kontekście możliwości wykonywania autorskich praw osobistych twórcy, wobec którego orzeczono o całkowitym ubezwłasnowolnieniu. Zastosowanie instytucji prawnej ubezwłasnowolnienia całkowitego pozbawia jednostkę możliwości samodzielnego kształtowania swojego stanu osobistego i prawnego, zaś z perspektywy prawnoautorskiej wyklucza ono faktycznie możliwość realizowania uprawnień prawnoautorskich przez twórcę. Jednocześnie ubezwłasnowolnienie nie wyklucza działania w sferze artystycznej, wszak osoby ubezwłasnowolnione, pomimo pozbawienia zdolności do czynności prawnych nie zostają pozbawione instynktu twórczego. Autorka w sposób krytyczny ocenia obecnie obowiązujące rozwiązanie mające za przedmiot wykonywanie autorskich praw osobistych twórcy, wobec którego orzeczono o całkowitym ubezwłasnowolnieniu, wskazując na istnienie istotnej luki regulacyjnej.

Mecenas Bartłomiej Witucki podjął się opracowania tematyki dotyczącej przesłanek oraz celu ograniczenia władzy rodzicielskiej na podstawie art. 107 i 58 KRO. Nowelizacja KRO z 25.6.2015 r. wprowadziła normatywną zmianę polegającej na uznaniu dobra dziecka jako przesłanki ograniczenia władzy rodzicielskiej w wypadku braku porozumienia rodziców co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Autor krytycznie odnosi się do tego rozwiązania i jednocześnie stawia tezę, że przesłanek ograniczenia władzy rodzicielskiej należy poszukiwać w braku współdziałania rodziców i jego przyczynach, zaś ochrona dobra dziecka powinna być traktowana jako docelowy skutek ograniczenia władzy rodzicielskiej. Analiza orzecznictwa w tej materii prowadzi do wniosku, że sądy całkowicie odmiennie podchodzą do kwestii ograniczenia władzy rodzicielskiej, stosując z jednej strony ograniczenie władzy rodzicielskiej w wypadku braku porozumienia czy konfliktu rodziców, z drugiej zaś, nie orzekają ograniczenia władzy rodzicielskiej w wypadku rozległego i intensywnego konfliktu.

O zobowiązaniach członków rodziny podatnika za jego zobowiązania podatkowe traktuje artykuł apl. adw. Sary Wieczorek. Zagadnienie odpowiedzialności członka rodziny podatnika jest zjawiskiem nie tylko złożonym, ale również newralgicznym, bowiem wprowadza nowy, dotychczas nieznany, np. prawu cywilnemu, katalog podmiotów, które mogą być pociągnięte do odpowiedzialności za zobowiązania innej osoby. Odpowiedzialność tych podmiotów zależna jest od stopnia ich pokrewieństwa czy powinowactwa z podatnikiem i rozciąga się również na innych członków rodziny podatnika (zstępni, wstępni), nawet w wypadku braku wystąpienia sukcesji praw i obowiązków. Z uwagi na fakt, że omawiana odpowiedzialność cechuje się solidarnością i obejmuje cały majątek członka rodziny podatnika, powinna być stosowana z należytą dozą ostrożności i wnikliwości po stronie organów podatkowych.