Apelacja w postępowaniu cywilnym – ujęcie praktyczne

Przedmowa

Wykaz skrótów

I. Wniosek o sporządzenie pisemnego uzasadnienia

• 1. Znaczenie
• 2. Wymogi formalne
• 3. Termin na złożenie wniosku
• 4. Opłata od wniosku o doręczenie orzeczenia wraz z uzasadnieniem
• 4.1. Wysokość opłaty
• 4.2. Sposób uiszczenia opłaty

II. Rodzaje orzeczeń zaskarżanych apelacją

III. Niedopuszczalność apelacji z uwagi na brak substratu zaskarżenia

• 1. Apelacja od nieistniejącego orzeczenia
• 2. Nieistniejące orzeczenie wobec braku rozstrzygnięcia o całości zgłoszonych roszczeń
• 2.1. Dostępne kroki prawne po stronie powoda sanowania sytuacji, gdy sąd nie orzeknie o całości zgłoszonych roszczeń
• 2.2. Przypadki dopuszczalności zaskarżenia apelacją orzeczenia pomimo braku w sentencji rozstrzygnięcia o oddaleniu roszczeń
• 2.2.1. Postępowanie nieprocesowe
• 2.2.2. Sprawy pracownicze
• 2.2.3. Sprawy o rozwód
• 2.3. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
• 3. Orzeczenie nieogłoszone lub niepodpisane

IV. Termin do wniesienia apelacji

• 1. Termin podstawowy
• 2. Termin wydłużony
• 3. Skutki uchybienia terminowi do wniesienia apelacji
• 4. Możliwość uzupełnienia apelacji po upływie terminu do jej wniesienia
• 5. Wniesienie apelacji przed doręczeniem orzeczenia wraz z pisemnym uzasadnieniem
• V. Sąd, do którego wnoszona jest apelacja

VI. Opłata od apelacji

• 1. Wysokość opłaty
• 2. Zarachowanie na poczet opłaty od apelacji opłaty wnoszonej przy wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia orzeczenia
• 3. Sąd właściwy do otrzymania opłaty
• 4. Sposób uiszczenia opłaty sądowej
• 5. Zwolnienie od kosztów sądowych
• 6. Termin do uiszczenia wymaganej opłaty sądowej od apelacji
• 7. Skutki niewniesienia wymaganej opłaty sądowej od apelacji
• 8. Opłacenie apelacji w nieprawidłowej wysokości
• 8.1. Uiszczenie opłaty wyższej niż należna
• 8.2. Uiszczenie opłaty niższej niż należna

VII. Model apelacji pełnej

• 1. Pojęcie apelacji pełnej
• 2. Znaczenie praktyczne

VIII. Gravamen

• 1. Pojęcie gravamenu
• 2. Skutki braku gravamenu
• 3. Gravamen w postępowaniu nieprocesowym
• 4. Wyjątki, gdy gravamen wynika jedynie z uzasadnienia orzeczenia, a nie z jego sentencji

IX. Wymogi formalne apelacji

• 1. Wymogi formalne apelacji tożsame dla każdego pisma procesowego
• 2. Wymogi właściwe wyłącznie dla apelacji
• 3. Skutki niezachowania wymogów formalnych

X. Zakres zaskarżenia

• 1. Znaczenie zakresu zaskarżenia
• 2. Zakres zaskarżenia a granice apelacji
• 3. Zaskarżanie rozstrzygnięcia co do kosztów postępowania
• 4. Zakres zaskarżenia a integralność orzeczeń
• 4.1. Integralność postanowienia w sprawach działowych
• 4.2. Integralność wyroku rozwodowego
• 5. Wymagana precyzja w oznaczaniu zakresu zaskarżenia

XI. Zaskarżenie rozstrzygnięcia sądu I instancji o kosztach procesu

• 1. Wymóg zaskarżania orzeczenia I instancji
• 2. Przypadki kiedy orzeczenie nie będzie podlegać zaskarżeniu w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu
• 3. Najczęstsze błędy sądu w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu i związane z tym zarzuty
• 4. Wniosek o koszty procesu za II instancję
• 4.1. Wniosek o koszty procesu przy zmianie orzeczenia
• 4.2. Wniosek o koszty procesu przy uchyleniu orzeczenia
• 5. Koszty procesu w postępowaniu nieprocesowym
• 5.1. Zasada ogólna
• 5.2. Wyjątki od zasady – art. 520 § 2 i 3 KPC
• 5.3. Koszty procesu w postępowaniu działowym

XII. Wartość przedmiotu zaskarżenia

• 1. Reguły ogólne
• 1.1. Zasada kumulacji roszczeń
• 1.2. Obowiązek podawania w.p.z. w każdej sprawie o prawa majątkowe
• 1.3. Obowiązek zaokrąglania w.p.z. w górę do pełnego złotego przy roszczeniach innych niż oznaczona kwota pieniężna
• 1.4. Ustalanie wartości przedmiotu sporu na bazie wartości przedmiotu sporu niezmiennej w toku procesu
• 1.5. Zasada nieprzekraczania przez wartość przedmiotu zaskarżenia wartości przedmiotu sporu
• 1.6. Obowiązek wyjaśnienia jak wyliczona została wartość przedmiotu zaskarżenia
• 2. Wartość przedmiotu zaskarżenia przy wyroku wstępnym, częściowym, łącznym i wydanym w ramach powództwa wzajemnego
• 3. Zasady wliczania odsetek do wartości przedmiotu zaskarżenia
• 3.1. Nieskapitalizowane odsetki (odsetki akcesoryjne) jako niewliczane do wartości przedmiotu zaskarżenia
• 3.2. Skapitalizowane odsetki jako wliczane do wartości przedmiotu zaskarżenia
• 4. Rozłożenie/nierozłożenie świadczenia na raty
• 5. Wartość przedmiotu zaskarżenia przy żądaniach ewentualnych, alternatywnych, zawierających upoważnienie przemienne (facultas alternativa)
• 5.1. Żądania ewentualne
• 5.2. Żądania alternatywne
• 5.3. Żądania z upoważnieniem przemiennym (facultas alternativa)
• 6. Wartość przedmiotu zaskarżenia w postępowaniu działowym

XIII. Wnioski apelacyjne

• 1. Znaczenie
• 2. Konieczność określenia we wnioskach apelacyjnych zakresu żądanej zmiany lub uchylenia orzeczenia
• 3. Konieczność skorelowania wniosków apelacyjnych z zakresem zaskarżenia
• 4. Kierunek wniosków apelacyjnych
• 4.1. Brak związania sądu kierunkiem wniosków apelacyjnych
• 4.2. Wybór kierunku wniosków apelacyjnych
• 4.3. Wniosek o zmianę
• 4.4. Wniosek o uchylenie
• 5. Precyzja w formułowaniu wniosków apelacyjnych
• 5.1. Formułowanie wniosku o zmianę orzeczenia
• 5.2. Formułowanie wniosku o uchylenie orzeczenia
• 6. Wnioski ewentualne i alternatywne
• 7. Sposób formułowania wniosków przy apelacji wnoszonej od wyroku zapadłego w wyniku rozpoznania sprzeciwu od wyroku zaocznego
• 8. Sposób formułowania wniosków przy apelacji wnoszonej od wyroku zapadłego w wyniku rozpoznania zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym
• 9. Inne wnioski stawiane w apelacji
• 10. Modyfikacja powództwa w apelacji
• 11. Rozszerzenie powództwa w apelacji

XIV. Nowe fakty i dowody powoływane w apelacji

XV. Znaczenie art. 380 KPC

XVI. Zarzuty apelacyjne

• 1. Kolejność i ranga zarzutów
• 2. Zasady ogólne konstruowania zarzutów apelacyjnych
• 2.1. Podział zarzutów na naruszenia prawa procesowego i materialnego
• 2.2. Możliwe sposoby naruszenia przez sąd przepisów prawa materialnego
• 2.3. Schemat konstrukcji zarzutu
• 2.3.1. Konstrukcja zarzutu naruszenia prawa materialnego
• 2.3.2. Konstrukcja zarzutu naruszenia prawa procesowego
• 2.4. Błąd skutkowy naruszenia prawa materialnego
• 2.4.1. Zagadnienie prawidłowości subsumpcji (subsumcji)
• 2.4.2. Pojęcie błędu skutkowego
• 2.4.3. Skutki wystąpienia błędu skutkowego naruszenia prawa materialnego dla konstrukcji apelacji – dopuszczalność postawienia zarzutów naruszenia prawa materialnego, gdy kwestionowane są ustalenia faktyczne
• 2.4.4. Zarzuty kaskadowe
• 2.5. Zakaz łączenia zarzutów naruszenia prawa materialnego i prawa procesowego w jednym zarzucie
• 2.6. Zarzuty ewentualne
• 2.7. Zarzuty jako polemika z ustaleniami i wywodami sądu
• 3. Zarzuty związane z gromadzeniem i oceną materiału dowodowego
• 3.1. Zarzuty stawiane przy pominięciu dowodu (nierozpoznaniu wniosku dowodowego)
• 3.2. Zarzuty stawiane przy pominięciu dowodu (oddaleniu wniosku dowodowego)
• 3.3. Zarzuty stawiane przy pominięciu przeprowadzonego dowodu na etapie ustalenia stanu faktycznego sprawy
• 3.4. Zarzuty stawiane przy wadliwej ocenie przeprowadzonych dowodów
• 3.5. Zarzuty stawiane w związku z niedowodowymi sposobami ustalania faktów
• 3.5.1. Fakty powszechnie znane (tzw. fakty notoryjne)
• 3.5.2. Fakty, o których informacja jest powszechnie dostępna i fakty znane sądowi z urzędu
• 3.5.3. Fakty przyznane
• 3.5.4. Domniemanie faktyczne, w tym dowód prima facie
• 3.6. Zarzuty stawiane przy błędnym ustaleniu stanu faktycznego sprawy
• 3.7. Pozostałe zarzuty naruszenia prawa procesowego
• 4. Najczęstsze błędy w formułowaniu zarzutów
• 4.1. Rozróżnienie pomiędzy zarzutem obrazy art. 6 KC a naruszeniem art. 233 § 1 KPC
• 4.2. Rozróżnienie pomiędzy art. 205¹² KPC a art. 233 § 1 KPC
• 4.3. Błędy popełniane przy formułowaniu zarzutu naruszenia art. 232 KPC
• 4.4. Błąd w postaci zarzutu naruszenia wyłącznie art. 227 KPC
• 4.5. Zarzut naruszenia art. 327¹ § 1 KPC (dawny art. 328 § 2 KPC)
• 4.6. Wypieranie zarzutów naruszenia prawa materialnego zarzutami błędnego ustalenia stanu faktycznego sprawy
• 4.6.1. Zagadnienia wykładni umów, oświadczeń woli, interpretacji czy dane zachowanie stanowi oświadczenie woli
• 4.6.2. Problematyka związku przyczynowo-skutkowego
• 4.6.3. Przyczynienie się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody
• 4.6.4. Wysokość zasądzanego zadośćuczynienia
• 4.6.5. Istnienie dobrej lub złej wiary
• 4.7. Zarzuty związane z dopuszczeniem przez sąd sprekludowanych (spóźnionych) wniosków dowodowych
• 4.8. Zarzuty ograniczone wyłącznie do błędnego ustalenia stanu faktycznego sprawy, bez wskazania innych naruszeń przepisów prawa procesowego

XVII. Nieważność postępowania

• 1. Najważniejsze zagadnienia związane z nieważnością postępowania
• 2. Poszczególne przypadki nieważności postępowania
• 2.1. Niedopuszczalność drogi sądowej (art. 379 pkt 1 KPC)
• 2.2. Brak zdolności sądowej lub procesowej strony, brak organu powołanego do reprezentowania strony lub przedstawiciela ustawowego (art. 379 pkt 2 KPC)
• 2.3. Nienależycie umocowany pełnomocnik strony (art. 379 pkt 2 KPC)
• 2.4. Zawisłość sporu lub res iudicata (art. 379 pkt 3 KPC)
• 2.5. Skład sądu orzekającego sprzeczny z przepisami prawa albo udział w rozpoznaniu sprawy sędziego wyłączonego z mocy ustawy (art. 379 pkt 4 KPC)
• 2.6. Pozbawienie strony możności obrony jej praw (art. 379 pkt 5 KPC)
• 2.7. Orzeczenie przez sąd rejonowy w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu (art. 379 pkt 6 KPC)

XVIII. Nierozpoznanie istoty sprawy

• 1. Definicja
• 2. Kierunek wniosków apelacyjnych przy zarzucie nierozpoznania istoty sprawy
• 3. Najczęstsze przypadki nierozpoznania istoty sprawy i związane z tym zarzuty

XIX. Apelacja przy odpowiedzialności in solidum

• 1. Definicja odpowiedzialności in solidum
• 2. Zarzuty związane z niezastosowaniem przez sąd instytucji in solidum
• 3. Wnioski apelacyjne o zmianę wyroku przy żądaniu in solidum
• 4. Koszty procesu przy odpowiedzialności in solidum

XX. Zaskarżenie orzeczenia w przedmiocie rozłożenia zasądzanego świadczenia na raty (lub odmowę rozłożenia na raty)

• 1. Podstawy prawne rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty
• 2. Zakres zaskarżenia gdy zaskarżane jest rozstrzygnięcie w przedmiocie rozłożenia na raty zasądzonego świadczenia
• 3. Wartość przedmiotu zaskarżenia gdy zaskarżane jest rozstrzygnięcie w przedmiocie rozłożenia na raty zasądzonego świadczenia
• 4. Zarzuty stawiane rozstrzygnięciu w przedmiocie rozłożenia na raty zasądzonego świadczenia
• 4.1. Zarzuty związane z naruszeniem art. 212 § 3 KC
• 4.2. Zarzuty związane z naruszeniem art. 320 KPC
• 5. Wnioski apelacyjne o zmianę rozstrzygnięcia w przedmiocie rozłożenia zasądzanego świadczenia na raty

XXI. Żądania niedopuszczalne na etapie apelacji

XXII. Apelacja wnoszona przez pełnomocnika

• 1. Prawidłowość umocowania pełnomocnika
• 2. Zagadnienie ważności pełnomocnictwa udzielonego w imieniu małoletniego po osiągnięciu pełnoletności przez małoletniego
• 3. Apelacja wniesiona przez aplikanta adwokackiego lub radcowskiego
• 4. Skutki wniesienia apelacji przez wadliwie umocowanego pełnomocnika

XXIII. Aspekty techniczne wnoszenia apelacji

XXIV. Etapy pracy nad apelacją wnoszoną w sprawie, w której pełnomocnik wcześniej nie występował

XXV. Apelacja od wyroku wydanego w trybie art. 1911 KPC

XXVI. Apelacja w postępowaniu uproszczonym

XXVII. Apelacja w postępowaniu nieprocesowym – odmienności w stosunku do procesu

• 1. Przedmiot zaskarżenia w postępowaniu nieprocesowym
• 2. Podstawa prawna apelacji w postępowaniu nieprocesowym
• 3. Zaskarżenie apelacją postanowienia, pomimo braku w sentencji orzeczenia o oddaleniu roszczeń
• 4. Legitymacja do wniesienia apelacji w postępowaniu nieprocesowym
• 5. Gravamen w postępowaniu nieprocesowym
• 6. Zakres zaskarżenia postanowień działowych
• 7. Wartość przedmiotu zaskarżenia w postępowaniach działowych
• 8. Odmienne reguły wnioskowania o koszty postępowania i zaskarżania rozstrzygnięć o kosztach
• 9. Najczęstsze błędy sądu w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania nieprocesowego i związane z tym zarzuty
• 10. Odrębności na tle stosowania art. 379 pkt 2 KPC w postępowaniu nieprocesowym
• 11. Zarzuty związane z nieprzeprowadzeniem przez sąd dowodu z urzędu

XXVIII. Uzasadnienie apelacji

• 1. Elementy, które powinny znaleźć się w uzasadnieniu apelacji
• 2. Najczęstsze błędy popełniane przy sporządzaniu uzasadnienia apelacji