Specustawa dotycząca pomocy obywatelom Ukrainy

W dniu 12.3.2022 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Uregulowane zostały zasady dostępu do polskiego rynku pracy. Najważniejszą z nich jest obowiązek zgłoszenia do powiatowego urzędu pracy w ciągu 14 dni faktu zatrudnienia osoby z Ukrainy.

Obywatele Ukrainy, którzy na skutek rosyjskiej agresji opuścili swoją ojczyznę, będą mogli legalnie przebywać w Polsce przez 18 miesięcy. Będzie to dotyczyć osób, które przybyły do Polski bezpośrednio z Ukrainy i zadeklarowały zamiar pozostania na terytorium naszego kraju. W ramach wprowadzonych zmian przewidziano także ścieżkę dalszej legalizacji przebywania w Polsce. Osobom, którym pobyt na terytorium RP jest lub był uznawany za legalny, będzie udzielane zezwolenie na pobyt czasowy. Będzie ono udzielne jednorazowo na okres 3 lat, licząc od dnia wydania decyzji. Ustawa zakłada nadanie numeru PESEL obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z wojną. Rozwiązanie to pozwoli na realizację szeregu usług publicznych na rzecz tych osób. W tym celu przewidziano specjalny tryb uzyskania numeru PESEL, na wniosek zawierający katalog podstawowych danych. Będzie to odformalizowana procedura umożliwiająca uzyskanie numeru PESEL bez konieczności wykazywania podstawy prawnej dla jego posiadania. W celu ułatwienia dostępu do usług publicznych online przewiduje się, że wraz z nadaniem numeru PESEL obywatele Ukrainy będą mogli uzyskać profil zaufany.

Otwarcie polskiego rynku pracy dla obywateli Ukrainy
Jedną z najważniejszych zasad jakie wprowadza specustawa, jest dopuszczenie do polskiego rynku pracy osób z Ukrainy, które od 24.2.2022 r. przebywają na terytorium Polski w sposób legalny. Żeby skorzystać z prawa do zatrudnienia, podmiot powierzający wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy jest obowiązany w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiadomić za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – www.praca.gov.pl właściwy powiatowy urząd pracy o powierzeniu mu pracy. Pracodawca, który niedokonana zgłoszenia do urzędu pracy nie będzie mógł legalnie zatrudnić takiej osoby. Tego rodzaju obowiązek umożliwi monitorowanie sytuacji na lokalnych rynkach pracy. Zgłaszanie w sposób elektroniczny w ocenie rządu jest najszybszym sposobem na wypełnienie przez pracodawców tego obowiązku.

Pomoc nie tylko dla obywateli Ukrainy
Ustawa z 12.3.2022 r. określa szczególne zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przez obywatela Ukrainy ustawa rozumie także nieposiadającego obywatelstwa ukraińskiego małżonka obywatela Ukrainy, o ile przybył on na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa.

Inna pomoc przewidziana dla osób uciekających przed wojną
Każdy podmiot, w szczególności osoba fizyczna prowadząca gospodarstwo domowe, która zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną będzie mogła otrzymać świadczenie na podstawie umowy zawartej z gminą. Świadczenie to będzie mogło być wypłacane maksymalnie przez 60 dni, a jego wysokość zostanie określona w rozporządzeniu Rady Ministrów. Przewiduje się, że będzie to 40 zł dziennie, czyli ok. 1200 zł miesięcznie.

Ustawa z 12.3.2022 r. weszła w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od 24.2.2022 r.

Podstawa prawna

Wynagrodzenia po zmianach Polskiego Ładu od 10 marca 2022 r.

Pracodawca może obniżyć podatek o 425 zł już od miesiąca, w którym pracownik złoży PIT-2, lecz nie później niż od następnego. Zniknął bowiem dotychczasowy termin na dostarczenie tego oświadczenia. Przybyło natomiast zadań pracodawcy. Musi on liczyć zaliczkę od wynagrodzenia do 12 800 zł według zasad obowiązujących w 2022 r. i 31.12.2021 r. Tę, która jest niższa pobiera i wpłaca do urzędu skarbowego. Gdy jest to zaliczka według starych zasad, czekają go dodatkowe obowiązki.

Dnia 10.3.2022 r. weszła w życie ustawa z 24.2.2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy o podatku od wydobycia niektórych kopalin (Dz.U. z 2022 r. poz. 558; dalej: ustawa zmieniająca).

Wprowadzone zmiany
Ustawa zmieniająca przejęła mechanizm wprowadzony 8.1.2022 r. rozporządzeniem z 7.1.2022 r. w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 28; dalej: rozporządzenie). Legalizuje ten instrument, nadając mu właściwą rangę prawną, bo rozporządzenie było ostro krytykowane i podważane za przekroczenie upoważnienia ustawowego. Ustawa zmieniająca stanowi tym samym podstawę do przeciwdziałania niezamierzonym skutkom Polskiego Ładu, czyli ustawy z 29.10.2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw. Założenia o zwiększeniu wynagrodzeń (do wypłaty) lub braku wpływu na ich wysokość w wielu przypadkach nie tylko się nie sprawdziły, lecz wręcz przyniosły odwrotne efekty, tj. obniżenie pensji „na rękę”.

Przy okazji łagodzenia konsekwencji Polskiego Ładu ustawa zmieniająca wyeliminowała dotychczasowy termin składania PIT-2 i nadała prawo jego złożenia pracującym emerytom i rencistom.

Brak terminu na PIT-2
PIT-2 to oświadczenie w celu obniżania zaliczki na podatek dochodowy o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej. Zgodnie z art. 32 ust. 3 ustawy o podatkowy dochodowym od osób fizycznych (dalej: PDOFizU) w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 1 lit. a ustawy zmieniającej, pracownik oświadcza w nim, że: 1) nie otrzymuje emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika albo – co jest nowością – otrzymuje jedno z tych świadczeń, ale złożył wniosek do organu rentowego o niestosowanie 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, 2) nie osiąga dochodów z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, 3)nie osiąga dochodów z działalności gospodarczej, od których jest zobowiązany opłacać zaliczki podatkowe na podstawie art. 44 ust. 3 PDOFizU, tj. opodatkowanej według skali podatkowej; pracownik, który łączy etat z działalnością gospodarczą opodatkowaną w formie ryczałtu ewidencjonowanego, karty podatkowej lub tzw. podatku liniowego, ma prawo złożyć PIT-2 do pracodawcy, 4) nie otrzymuje świadczeń pieniężnych wypłacanych z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, 5) zakład pracy jest właściwy do stosowania tego zmniejszenia.

WAŻNE: Pracujący emeryt lub rencista może od 10.3.2022 r. złożyć PIT-2 do pracodawcy, jeśli wcześniej wystąpi do organu rentowego z wnioskiem o niestosowanie 1/12 kwoty zmniejszającej podatek.

Przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej PIT-2 mógł być składany wyłącznie przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia w roku podatkowym. Od 10.3.2022 r. pracownik może go dostarczyć w dowolnym momencie roku podatkowego. Jeżeli skorzysta z tego prawa, pracodawca obniża pierwszy raz zaliczkę podatkową o 425 zł:

• w miesiącu otrzymania PIT-2, jeżeli termin wypłaty wynagrodzenia na to pozwala,
• najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym pracownik przedłożył PIT-2 (nowy art. 32 ust. 3aa PDOFizU).

Podstawa prawna

Finansowanie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych

Pracodawca, który tworzy zfśs, ma obowiązek naliczać na każdego pracownika tzw. coroczny odpis podstawowy. Odpis taki stanowią środki pieniężne naliczone w wysokości wskazanej w art. 5 ustawy o zfśs i przekazane na odrębny rachunek bankowy funduszu w terminach do 31 maja danego roku (75% równowartości odpisu) i do 30 września (pozostałe 25% równowartości odpisu).

Podstawą wymiaru do naliczania odpisu podstawowego na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych jest przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z drugiego półrocza stanowiło kwotę wyższą. Wysokość tego wynagrodzenia ogłasza Prezes Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” nie później niż do 20 lutego każdego roku (art. 5 ust. 7 ustawy o zfśs). W 2022 r. wynagrodzenie to ustalane jest na podstawie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2019 r. (art. 5k ustawy o zfśs), wynosi ono 4434,58 zł (Mon. Pol. z 2020 r. poz. 195).

Odpisy na pracownika zatrudnionego w warunkach zwykłych, w warunkach szczególnych oraz młodocianego mają charakter obligatoryjny. Pracodawca tworzący fundusz socjalny ma obowiązek obliczyć je i przekazać na konto Funduszu. Pracodawca może ponadto zdecydować (w formie zapisu w regulaminie), że będzie dodatkowo zwiększał fundusz odpisem na każdego pracownika niepełnosprawnego oraz emeryta i rencistę. Takie zwiększenia odpisu mają charakter fakultatywny, pracodawca nie musi ich naliczać. Wszystkie odpisy (obligatoryjne i fakultatywne) tworzą jeden fundusz.

Pracodawca, który utworzy żłobek lub klub dziecięcy ma możliwość zwiększenia odpisu na zfśs o 7,5% na każdego pracownika – w 2022 r. jest to 332,59 zł (art. 5 ust. 5a ustawy o zfśs). Możliwość taka dotyczy pracodawców, którzy łącznie spełniają trzy warunki:

1. utworzyli zakładowy żłobek lub klub dziecięcy;
2. przeznaczyli na żłobek lub klub dziecięcy z odpisu podstawowego kwotę odpowiadającą równowartości 7,5% odpisu na fundusz;
3. przeznaczyli całość zwiększenia funduszu na prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego.

Przepisów ustawy o zfśs dotyczące wysokości odpisu nie stosuje się do:

1. publicznych uczelni wyższych;
2. szkół i placówek objętych systemem oświaty w stosunku do nauczycieli podlegających przepisom Karty Nauczyciela.

WAŻNE: Prawidłowość kalkulacji odpisu podstawowego i terminowość przekazania go na konto funduszu mogą zostać skontrolowane przez inspektora Państwowej Inspekcji Pracy.

Podstawa prawna