Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz do art. 1–205

Tom I. Komentarz do art. 1–205 KPC zawiera szczegółowe omówienie przepisów dotyczących zagadnień ogólnych dla wszystkich rodzajów postępowań oraz postępowania procesowego, tj.: sądu, prokuratora, organizacji pozarządowych, Państwowej Inspekcji Pracy, powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów, stron, kosztów procesu i postępowania (art. 125-205).

Pięciotomowy Komentarz do KPC pod redakcją prof. dr hab. Andrzeja Marciniaka liczący łącznie ponad 7500 stron!

Autorami komentarza jest 30 osób – są to sędziowie SN, SA i sądów okręgowych, adwokaci i radcowie prawni oraz notariusze, którzy w praktyczny sposób wyjaśniają kwestie mogące stwarzać problemy w stosowaniu KPC. Komentarz omawia wszystkie przepisy zmienione przez ustawę z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz innych ustaw. Ustawa usprawnia postępowanie w sprawach cywilnych i skraca czas rozpoznania spraw przez sądy cywilne – stąd wiele zmian dotyczy nowej organizacji pracy sądu oraz nałożenia na strony – w tym pełnomocników procesowych – nowych obowiązków. 

Przewagą pięciotomowego opracowania jest:

• najbardziej szczegółowy komentarz na rynku, uwzględniający również potrzeby komorników i notariuszy;
• dwustan prawny, tzn. dotychczas obowiązujące przepisy KPC zestawione zostały z przepisami zmienionymi przez w/w ustawę z 4.7.2019 r.
• najobszerniejszy przegląd wszystkich poglądów doktryny oraz istotnego – z punktu widzenia KPC – orzecznictwa;
• precyzyjna nawigacja wewnętrzna – spisy treści do artykułów, przejrzysta struktura, tytuły i numery tez pozwalają na szybkie korzystanie z obszernej publikacji;
• w pierwszych trzech tomach szczegółowo omówione postępowanie rozpoznawcze.

Najistotniejsze zmiany związane z Reformą KPC 2019 dotyczą:

• organizacji postępowania w sprawach cywilnych – poprzez: wprowadzenie fazy postępowania przygotowawczego i tzw. planu rozprawy oraz większego rygoryzmu dla pełnomocników procesowych związanego z: przygotowaniem pozwu, odpowiedzi na pozew, powództwa wzajemnego i pism przygotowawczych oraz obecnością stron, które to instrumenty mają doprowadzić do rozstrzygnięcia przez sąd sprawy na pierwszej rozprawie,
• zgłaszania twierdzeń i wniosków dowodowych – na pełnomocników procesowych nałożono bardziej rygorystyczne ograniczenia czasowe w kwestii zgłaszania twierdzeń i wniosków dowodowych podczas sporządzania planu rozprawy pod rygorem ich oddalenia,
• precyzyjnego formułowania przez stronę i pełnomocników wniosków dowodowych tak by można im było szybko nadać bieg lub oddalić,
• zwiększenia aktywności stron i ich pełnomocników procesowych przy przeprowadzaniu dowodów np. poprzez wywieranie wpływu na świadka by stawił się w sądzie,
• odformalizowania zasad postępowania dowodowego dotyczących: dowodu z dokumentu, dowodu z zeznań świadka, dowodu z opinii biegłego, wykorzystania opinii pozasądowych,
• uzasadniania wyroków z urzędu – poprzez wprowadzenie reguły uzasadniania wyroków wyłącznie na wniosek złożony przez stronę lub jej pełnomocnika z wszystkimi konsekwencjami związanymi z terminem do złożenia takiego wniosku i jego kosztami,
• możliwości wydania wyroku zaocznego w sytuacji braku zainteresowania sprawą przez stronę lub jej pełnomocnika procesowego,
• przeciwdziałania nadużyciu prawa procesowego poprzez stronę lub jej pełnomocnika procesowego w sytuacjach wnoszenia: pozwów oczywiście bezzasadnych oraz pism procesowych z nieskonkretyzowanym żądaniem, nieuzasadnionych: wniosków o wyłączenie sędziego, zażaleń lub wniosków o sprostowanie lub uzupełnienie wyroku poprzez wymierzenie grzywny, nałożenie dodatkowych kosztów procesu lub podwyższenie stopy należnych stronie przeciwnej odsetek od świadczenia,
• wprowadzenia szczególnego, szybkiego trybu postępowania w odniesieniu do pozwów oczywiście bezzasadnych, co wpłynie na lepszą organizację pracy sądów,
• postępowania apelacyjnego w zakresie: kontroli formalnej apelacji przez sąd odwoławczy, treści apelacji, postępowania dowodowego przed sądem apelacyjnym, wnoszenia apelacji od wyroku wydanego po wniesieniu powództwa oczywiście bezzasadnego,
• komunikacji sądu ze stronami i ich pełnomocnikami procesowymi poprzez: wskazówki sądu dla stron, uprzedzenie o podstawie prawnej przez sąd, dodatkowe możliwości obciążenia kosztami procesu np. poprzez nałożenie opłaty od rozszerzenia powództwa oraz odsetek od kosztów procesu, a także usprawnienie systemu doręczeń,
• wprowadzenia odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych, w którym stosuje się krótsze terminy na dokonanie pewnych czynności procesowych jak: zgłoszenie wniosków dowodowych i twierdzeń przez stronę lub pełnomocnika, wznowienie lub umorzenie postępowania przez sąd, czy wprowadzenie tzw. umowy dowodowej,
• możliwości korzystania przez stronę i ich pełnomocników procesowych z zarzutu potrącenia w sprawach cywilnych,
• wprowadzenia systemu „zażaleń poziomych" rozpoznawanych przez inny skład sądu niż sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie oraz wydawania postanowień zaskarżalnych na posiedzeniu niejawnym,
• zasad dochodzenia roszczeń z umów ustalonych w KC poprzez dopuszczenie możliwości wytoczenia powództwa przed sądem wykonania umowy i doprecyzowania definicji miejsca wykonania umowy,
• dochodzenia przez konsumentów swych praw przed sądem przez wyłączenie możliwości wnoszenia powództw według właściwości przemiennej sądu,
• poszerzenia kompetencji referendarzy sądowych poprzez umożliwienie im wykonywania czynności także w sądach apelacyjnych oraz wydawania nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Komentarz zawiera także podwójny stan prawny w zakresie zmian wynikających z:

• ustawy z 16.5.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych, który dotyczy wprowadzenia zmian ułatwiających pracownikom realizację uprawnień pracowniczych związanych z równym traktowaniem pracowników, ochroną osób korzystających z uprawnień rodzicielskich, mobbingiem, wydawaniem świadectw pracy i terminem przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy.
• ustawy z 16.5.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy – Kodeks postępowania cywilnego, który wprowadza możliwość zaprzeczenia ojcostwa po śmierci dziecka;
• ustawy z 13.6.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, który wprowadza zmiany w związku z utworzeniem prostej spółki akcyjnej.

Komentarz uwzględnia także zmiany istniejące oraz planowane wynikające, m.in. z:

• ustawy z 22.3.2018 r. o komornikach sądowych oraz ustawy z 28.2.2018 r. o kosztach komorniczych,
• ustawy z 6.12.2018 r. o zmianie ustawy o dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 60), która dotyczy wdrożenia i powszechnego wydawania dowodów osobistych zawierających warstwę elektroniczną pozwalającą obywatelowi na posługiwanie się uwzględnionymi w niej środkami elektronicznymi;
• ustawy z 6.12.2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (Dz.U. z 2019 r. poz. 55), która dotyczy określenia zasad prowadzenia w systemie teleinformatycznym Krajowego Rejestru Zadłużonych;
• projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Druk sejmowy Nr 3254), którego celem jest zapewnienie ochrony praw małoletnich dzieci przed zachowaniami naruszającymi ich dobro;
• projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Druk sejmowy Nr 2697), którego celem jest umożliwienie merytorycznego rozpoznania przez Sąd Najwyższy każdej dopuszczalnej pod względem formalnym skargi kasacyjnej, bez wstępnej kontroli skargi w postaci tzw. przedsądu;
• projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Druk RCL UD 180), który określa zasady postępowania z informacjami niejawnymi w postępowaniu cywilnym;
• projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Druk RCL UD 497), który wprowadza nowy typ postępowania – w sprawach własności intelektualnej.

Komentarz przeznaczony jest przede wszystkim dla: sędziów i prokuratorów, pełnomocników procesowych – adwokatów i radców prawnych oraz dla notariuszy i komorników sądowych. Będzie ona przydatna dla aplikantów wszystkich zawodów prawniczych oraz studentów, a także dla osób poszukujących informacji na temat postępowania cywilnego.